Βερενίκη

I

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Β. Α’ (340; – 281 ή 271 π.Χ.). Κόρη του Λάγου και της Αντιγόνης, κόρης του Κασσάνδρου, και ετεροθαλής αδελφή του Πτολεμαίου Α’ του Σωτήρα, ιδρυτή της δυναστείας των Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Ο πρώτος της σύζυγος ήταν ένας Μακεδόνας στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ονόματι Φίλιππος, από τον οποίο απέκτησε έναν γιο, τον Μάγα, διοικητή αργότερα της Κυρήνης, καθώς και μερικές κόρες, από τις οποίες μία, η Αντιγόνη, παντρεύτηκε τον Πύρρο. Όταν πέθανε ο άντρας της, παντρεύτηκε τον Πτολεμαίο Α’ τον Σωτήρα, από τον οποίο απέκτησε την Αρσινόη και τον Πτολεμαίο B’ τον Φιλάδελφο. Φημιζόταν για την ομορφιά της και την ευφυΐα της.

2. Β. η Σύρια (280 – 246 π.Χ.). Βασίλισσα της Συρίας (252-246 π.Χ.). Κόρη του Πτολεμαίου B’ Φιλάδελφου και της Αρσινόης Α’, κόρης του Λυσίμαχου, έγινε σύζυγος του βασιλιά της Συρίας Αντίοχου B’, το 252, στον οποίο δόθηκε από τον πατέρα της ως αντάλλαγμα για την ειρήνη που είχαν συνάψει οι δύο μονάρχες. Η Β. δεν παρέμεινε για πολύ στον θρόνο των Σελευκιδών, γιατί το 246 π.Χ., έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Αντίοχου, δολοφονήθηκε στα ανάκτορα της Δάφνης από την έκπτωτη βασίλισσα Λαοδίκη, πρώην σύζυγο του Αντίοχου.

3. Β. B’ (273; – 221 π.Χ.). Βασίλισσα της Κυρήνης και της Αιγύπτου (247-221 π.Χ.). Κόρη του βασιλιά της Κυρήνης Μάγα, αδερφού του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου B’ του Φιλάδελφου και της Απάμας, κόρης του βασιλιά της Συρίας Αντίοχου Α’. Μετά τον θάνατο του Μάγα (περ. 258), παντρεύτηκε τον Δημήτριο τον Καλό, αδελφό του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονου Γονατά, τον οποίο και δολοφόνησε το 251, όταν έμαθε ότι είχε δεσμό με τη μητέρα της. Παντρεύτηκε στη συνέχεια τον Πτολεμαίο Γ’ τον Ευεργέτη (247). Λίγο μετά τον γάμο, ο Πτολεμαίος έφυγε σε εκστρατεία (246/5) κατά της Συρίας και, όταν επέστρεψε, η B., όπως είχε υποσχεθεί, θυσίασε στον ναό της Ζεφυρίτιδας Αφροδίτης τα όμορφα μαλλιά της. Το γεγονός είχε μεγάλη απήχηση στον λαό της Αλεξάνδρειας και o μεγάλος αστρονόμος Κόνων o Σάμιος, για να κολακέψει τους βασιλείς, είπε ότι οι θεοί πήραν τα μαλλιά της B. και σχημάτισαν τον αστερισμό Πλόκαμο (Κώμη) της Β. (βλ. λ. Βερενίκη, Αστρον.). Η Β. δολοφονήθηκε το 221 από τον γιο της Πτολεμαίο Δ’ τον Φιλοπάτορα, ο οποίος φοβήθηκε την επιρροή της σε τυχόν παραμερισμό του από τον αδελφό του Μάγα.

4. Βασίλισσα της Αιγύπτου (57-55 π.Χ.). Κόρη του Πτολεμαίου IB’ του Αυλητή. Τo 58 π.Χ. οι Αλεξανδρινοί εκθρόνισαν τον Πτολεμαίο και παρέδωσαν την αρχή στη σύζυγό του Κλεοπάτρα Τρύφαινα και τη διάδοχο Β. To 55, όταν πια η Κλεοπάτρα είχε πεθάνει, ο Αυλητής επανέκτησε τον θρόνο του με τη βοήθεια των Ρωμαίων και δολοφόνησε τη σφετερίστρια του θρόνου κόρη του.

5. Ιουδαία πριγκίπισσα (28 μ.Χ. – τέλη 1ου αι. μ.Χ.). Κόρη του βασιλιά Αγρίππα A’ και σύζυγος του Ηρώδη, βασιλιά της συριακής Χαλκίδας. Μετά τον θάνατο του συζύγου της (48 μ.Χ.), συζούσε με τον αδελφό της Ηρώδη Αγρίππα Β’ και αργότερα έγινε σύζυγος του βασιλιά της Κιλικίας Πολέμωνα. Γρήγορα όμως εγκατέλειψε τον Πολέμωνα και συνέχισε τη συμβίωση με τον αδελφό της, προκαλώντας σκάνδαλο. Μαζί με τον Αγρίππα επισκέφθηκαν την Καισάρεια (60) και παραβρέθηκαν στην απολογία του φυλακισμένου εκεί αποστόλου Παύλου. Συνδέθηκε αργότερα με τον κατοπινό αυτοκράτορα Τίτο, που τη φιλοξένησε στη Ρώμη (75). Ο Τίτος όμως αναγκάστηκε από τους Ρωμαίους –που απεχθάνονταν τους Εβραίους– να εγκαταλείψει τα σχέδιά του για γάμο.

Προτομή της βασίλισσας της Κυρήνης και της Αιγύπτου Βερενίκης Β’ (Εθνικό Μουσείο, Νάπολη).

II

Ονομασία αρχαίων πόλεων.

1. Πόλη της Αφρικής, η δυτικότερη της Κυρηναϊκής Πεντάπολης, στη βορειοδυτική ακτή του κόλπου της Μεγάλης Σύρτης. Η πόλη ονομάστηκε έτσι από τον Πτολεμαίο Γ’ τον Ευεργέτη, για να τιμήσει τη σύζυγό του. Παλαιότερα λεγόταν Εσπερίδες, Ευεσπερίς και Εσπερίς, γιατί την ταύτιζαν με την τοποθεσία του μυθικού κήπου των Εσπερίδων. Πτολεμαϊκή επί χρόνια, προσαρτήθηκε στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία με διαθήκη του Πτολεμαίου του Απίωνα, που την παραχώρησε στο ρωμαϊκό κράτος. Βυζαντινή αργότερα, οχυρώθηκε από τον Ιουστινιανό και γνώρισε έπειτα τη διαδοχική κατοχή των Αράβων και των Τούρκων. Στη θέση της χτίστηκε αργότερα η σημερινή πόλη Βεγγάζη (βλ. λ.) της Λιβύης, η οποία μάλιστα υπήρξε και συμπρωτεύουσα (μαζί με την Τρίπολη) της Λιβύης από το 1951 έως το 1972.

2. Πόλη της Ηπείρου, που ονομάστηκε έτσι από τον Πύρρο.

3. Β. η τρωγλοδυτική. Πόλη της Αιθιοπίας.

4. Πόλη της Κιλικίας.

III

Ημιορεινός οικισμός (υψόμ. 440 μ., 26 κάτ.) στην πρώην επαρχία Δωδώνης του νομού Ιωαννίνων. Βρίσκεται προς τα δυτικά του νομού και κοντά στα σύνορα με τη Θεσπρωτία. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Μολοσσών.

IV

(Αστρον.). Αστεροειδής που επισημάνθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1907. Το αστρικό φωτογραφικό του μέγεθος στη μέση αντίθεσή του είναι 14,5 και σε απόσταση μιας αστρονομικής μονάδας από τη Γη και 10,6 από τον Ήλιο.

κόμη της Β. Λέγεται και πλόκαμος της Β. Μικρός αστερισμός στο βόρειο ημισφαίριο του ουρανού, ανάμεσα στον Αρκτούρο και στον Λέοντα. Αποτελείται από αμυδρούς αστέρες με τριγωνική διάταξη. O λαμπρότερος αστέρας του είναι 50 φορές πιο λαμπρός από τον Ήλιο.